MENSTRUALNI CIKLUS
- Category: Ginekologija
- Date: 23-10-2020
Menstruacijski ciklus obuhvata fiziološke promene u organizmu žene koje se ponavljaju u pravilnim ritmičkim intervalima, a rezultiraju pojavom menstruacije, menstruacijskog krvarenja na kraju ciklusa ili nastankom trudnoće. U idealnim uslovima menstrualni ciklus traje 28 ± 3 dana, računajući od 1. dana poslednjeg do 1. dana sledećeg menstruacijskog krvarenja.
Prva polovina menstruacijskog ciklusa se naziva folikularna faza i može biti različite dužine. Promene koje nastupaju tokom folikularne faze pre svega obuhvataju pravilan razvoj vodećeg ili dominantnog folikula sa jajnom ćelijom, i izrazito su zavisne od vrednosti estrogena.
Ovulacija označava prskanje vodećeg folikula i oslobađanje jajne ćelije. Ovo je najplodniji trenutak u jednom menstruacijskom ciklusu koji nastupa u proseku 14. dana ciklusa, ali se može javiti i ranije i kasnije.
Druga polovina menstruacijskog ciklusa se naziva lutealna faza i prilično je konstantne dužine od 12 - 14 dana. Tokom ove faze iz folikula u kojem je bila jajna ćelija nastaje žuto telo ili korpus luteum, po čemu se ovaj period i naziva
Fiziološko odstupanje dužine ciklusa zasnovano je pre svega na varijacijama u dužini folikularne faze, a kreće se u rasponu od 24 - 35 dana. Velike su individualne razlike ne samo u dužini ciklusa, nego i u intenzitetu menstruacijskog krvarenja.
Oscilacije su posebno izražene u vreme pojave menarhe, prve menstruacije, kao i u vreme pre pojave menopauze, zadnje menstruacije. Amenoreja, izostanak menstruacije pre svega je vezan za nastanak trudnoće,mada postoje i drugi uzroci.
Najznačajnije promene koje se dešavaju tokom menstruacijskog ciklusa u organizmu žene su promene na jajniku koje obuhvataju folikulogenezu, sazrevanje jajne ćelije, prskanje folikula i ovulaciju, oslobađanje jajne ćelije u jajovod, njegovo prihvatanje i transport u materičnu šupljinu, ali i promene endometrijuma, sluznice materice u smislu njegove proliferacije i sekretorne transformacije.
Opisane promene su pod kontrolom finih regulatornih mehanizama koji obuhvataju endokrinološku aktivnost hipotalamusa, hipofize i jajnika, odnosno hormona GnRH - Gonadotropin Releasing-Hormon, FSH - folikulostimulirajući hormon) LH - luteinizirajući hormon, estradiol i progesteron. Veoma veliki uticaj na regulatorne mehanizme imaju faktori iz spoljašnje sredine kao što su stres, raspoloženje, telesna težina i taktilne senzacije.
Hipotalamus
Hipotalamus i duboke jedra hipotalamusa, kao deo limbičkog sistema predstavljaju najviši regulacijski centar, koji uz pomoć neurohormona GnRH reguliše funkciju prednjeg režnja hipofize, gde se stvaraju gonadotropini FSH i LH čiji ritam otpuštanja i amplituda oscilacija u otpuštanju regulišu funkciju jajnika, sazrevanje jajne ćelije , ovulaciju i funkciju žutog tela.
Otpuštanje GnRH nije kontinuirano i konstantno, nego je pulzatornog karaktera, pri čemu uticaj na amplitudu i učestalost ovog pulsa imaju i drugi neurotransmiteri kao što su dopamin, noradrenalin, acetilholin, GABA, melatonin, endorfini.. a čiji nivo zavisi od sadejstva mentalne aktivnosti i emocionalnih promena.
Uticaj stresa na menstruacijski ciklus objašnjava se pojačanom inhibicijom hipotalamičkog generatora GnRH pulsa koja nastaje delovanjem ß-endorfina, čije pojačano oslobađanje stimulira CRH - Corticotropin Releasing Hormon koji se pojačano stvara u stresnim uslovima.
Na isti način, GnRH izaziva u hipofizi pulzacijsko oslobađanje FSH i LH. Tokom folikularne faze FSH i LH se oslobađaju svakih 1 - 2 sata, a u lutealnoj fazi svakih 3 - 4 sata, što ukazuje na povratno dejstvo progesterona na inhibiciju ovog pulsa. Gonadotropini u jajniku stimulišu rast i sazrevanje folikula u koma je smeštena jajna ćelija. Tokom folikularne faze je pre svega važan FSH, dok je za urednu funkciju žutog tela koje nastaje iz prsnutog folikula nakon ovulacije odgovoran LH.
Rastući folikul osim što sadrži jajnu ćeliju, stvara hormon estradiol, a sa luteinizacijom folikularnih ćelija nakon ovulacije, započinje i produkcija progesterona. Estradiol i progesteron direktno su odgovorni za cikličke promene koje se dešavaju u endometrijumu , a koje služe njegovoj pripremi za prihvatanje oplođenog jajašca i nastanak posteljice, odnosno trudnoće.
Pad vrednosti estradiola i progesterona usled prestanka funkcije žutog tela jajnika krajem ciklusa u kojem nije došlo do začeća rezultuje odlubljivanja endometrijuma i menstruacijskim krvarenjem.
Alternativni pristup
Ciklička priroda menstruacijskog ciklusa povezuje se sa drugim cikličkim, makrokosmičkim događajima u prirodi kao što su plima i oseka, smena godišnjih doba, odnosno mesečev ciklus. Cikličke promene koje se dešavaju u telu žene ne odnose se samo na protok tečnosti i biohemijskih materija, već obuhvataju protok i način primanja informacija i shvatanja lične kreativnosti.
Sazrevanje jajne čelije tokom prve faze menstruacijskog ciklusa simbolički označava pripremu za rađanje nekog drugo. Porast vrednosti estrogena tokom ove faze prati pojačana aktivnost leve hemisfere (rečitost) i smanjena aktivnost desne hemisfere mozga (vizualno-prostorna sposobnost). Većina žena u ovoj fazi se izvrsno oseća, oduševljavaju ih nove ideje, pune su energije i poleta.
Ovulacija je vrhunac mentalne i emotivne kreativnosti, za šta je verovatno odgovoran porast vrednosti FSH i LH. Seksualna želja dostiže vrhunac upravo u ovo vreme.
Druga faza ciklusa predstavlja doba procenjivanja i razmišljanja, osvrtanje na ono što je stvoreno, kao i na negativne ili teške aspekte života koji bi se trebali promeniti ili prilagoditi. Tokom ove faze žena se okreće više prema unutra, pripremajući se za razvoj nečega što dolazi iz same njene dubine.
Neposredno pre menstruacije i za vreme menstruacije, slično kao kod tamne faze meseca, žena se povlači u sebe, i doživljava kao da je životna sila za neko vreme nestala. Žena je usporenija, i postoji potreba za više odmora. Često postoji želja za pospremanjem, ormara, domova, radnih mesta, odnosno svog života. Prirodno biološko čišćenje prati na taj način i psihološko čišćenje. Na taj način holistička medicina prihvata menstruacijski ciklus delom unutrašnje vođstva.